فن چاپ و انتشار کتاب و روزنامه نگاری

پیدایش کاغذ، سرفصل فن چاپ و انتشار کتاب و روزنامه نگاری است. درست است که پیش از آن آثار مهم بزرگان و دانشمندان و شعرای دنیا و نیز مکاتبات و محاسبات و قراردادها، روی پوست حیوانات و نباتات نوشته و پخش می شود، ولی اختراع و پیدایش کاغذ بود که وسیله جدید و بزرگی د رتوسعه دانش و اطلاعات و اخبار در آسیا و اروپا بوجود آورد و کشورهایی که به این صنعت فرهنگی دست پیدا کردند، توانستند آثار علمی و ادبی و اجتماعی خود را بطور منظم و آسان بین جامعه و همسایگان خویش پخش کنند و رونق دهند. مورخان عقیده دارند در سال ۱۰۵ میلادی صنعت تولید کاغذ در چین اختراع شد و در قرن بعد به سایر نقاط آسیا و سرانجام آسیا و سرانجام به اروپا راه پیدا کرد.
سمرقند اولین شهر ایران بود که در سال ۷۵۱ میلادی صنعت کاغذسازی در آن رواج یافت و بعد از آنکه اعراب نقاط مختلف آسیای جنوبی ترکمنستان کنونی را تسخیر کردند، صنعت کاغذ به سایر نقاط امپراتوری اسلام توسعه پیدا کرد. در حقیقت در اواسط قرن هشتم میلادی در جریان هجوم اعراب به ماواءالنهر و استانها شمالی ایران، عده یی از زندانیان چنین که امیر اعراب شدند، به تولید کاغذ در سمرقند پرداختند. و از آن به بعد کاغذ سازی در شهرهای دیگر ایران دایر شد. و این صنعت از طریق ایرانیها به سایر نواحی دنیای اسلام و از این رهگذر به قاره اروپا انتقال یافت. تاریخ پیدایش صنعت کاغذ در نقاط ذیل خط سیرتوسعه این وسیله مهم ارتباطی را و نیز نقشی را که ایران و آسیا در آن دانسته اند به خوبی روشن می سازد:چین-۱۰۵ میلادی، ترکستان-۱۵۹ میلادی، تورمان-۳۹۹ میلادی کشمیر-۶۰۰ میلادی، سمرقند۷۵۱ میلادی، بغداد-۷۹۳ میلادی، مصر-۹۰۰ میلادی، مراکش-۱۱۰۰میلادی، اسپانیا ۱۱۵۰ میلادی، ایتالیا-۱۲۷۰ میلادی، آلمان-۱۳۹۰ میلادی، انگلیس-۱۳۹۴ میلادی، آمریکا-۱۶۹۰ میلادی. جالب توجه اینجاست که صنعت کاغذسازی موقعی در سمر قند رواج پیدا کرد که ایرانیها بنه کمک خاندان عباسی، حکومت بنی امیه را سرنگون ساختند و نفوذ سیاسی و اقتصادی و اجتماعی خود را در بدن اسلام توسعه دادند. در حقیقت نفوذ ادبی و سیاسی ایرانیها از آغاز خلافت عباسی(د ۷۵۰ میلادی) با توسعه صنعت کاغذسازی، انقلاب فرهنگی بزرگی در خاورمیانه بوچود آورد و توسعه تمدن ایران و اسلام در قرن بعدی مرهون این آمیزش تاریخی است. سمرقند با امکانات وسیع و قدرت تولیدش شهر بزرگ بازرگانی بود و ماواءالنهرکه سمرقند یکی از شهرهایش بود، مرکز پرورش شعرای بزرگ ایران گردید و کتابخانه های متعددی در آنجا دایر شد. صنعت کاغذسازی که در این دوره ی منحصر به ایران و اعراب بود باعث شد آثار علمی و فلسفی و ادبی ایرانیها و دنیای اسلام از سمرقند گرفته تا بغداد و مصر توسعه پیدا کند و بالاخره راه خود را به اروپا و کشورهایی مثل اسپانیا بگشاید. سمرقند و نواحی این شهر به علت آب و هوای ملایم و رواج کشت کتان و شاهدانه که لازمه صنعت کاغذ بود، مدتی طولانی مرکز بخش این وسیله ارتباطی و فرهنگی باقی ماند. در دوران خلافت هارون الرشید عده ی زیادی از متخصصان کاغذسازی این شهر به بغداد منتقل شدند و از آن پس بغداد و دمشق مرکز تولید و تقسیم صنعت کاغذ سازی قلمرو خلفا شد. با تولید کاغذ ، صنعت کتاب سازی در ایران پیدا شد.تاریخ نویسان تکامل خط «کوفی»را توسط ایرانیان مرهون توسعه صنعت کاغذ می دانند.در قرن یازده میلادی صنعت کاغذسازی در ایران، نه تنها در سایر نقاط اسلامی بلکه در دنیای آن روز بی نظیر بود. توسعه این هنر و صنعت سبب شد که قسمت مهمی از آثار ادبی و هنری ایران در خاورمیانه و آفریقا و اروپا پخش شود، و صنعت کاغذ و فن کتاب سازی، تغییرات مهمی در گسترش عقاید سیاسی و اجتماعی طبقات مختلف آن زمان بوجود آورد.نسخه های گرانقیمت کتاب «قابوسنامه»و شاهنامه فردوسی، و دیگر متن های معتبر فارسی در موزه های مختلف دنیا نشانی از اثرات فوق العاده ی این رشته از وسایل ارتباطی است که توسط ایرانیها تأسیس و تکمیل شده است.
+ نوشته شده در جمعه نهم دی ۱۳۹۰ساعت ۲:۹ توسط مهدی جمعی نژاد | نظر بدهید