درباره انواع کاغذ

انواع کاغذ در صنعت چاپ
کاغذ‌ یک‌ رکن‌ مهم‌ و‌ اساسی،‌ در‌ فرآیند‌ چاپ‌ به‌ شمار‌ می‌رود‌ که‌ با‌ توجه‌ به‌ ویژگی‌های‌ خاص‌ خود‌ نقش‌ عمده‌ و‌ تعیین‌کننده‌ای‌ بر‌ کیفیت‌ چاپ‌ و‌ خواص‌ کیفی‌ محصول‌ چاپ‌ شده‌ در‌ طول‌ عمر‌ مفید‌ خود‌ دارد.‌ در‌ نتیجه‌ جهت‌ درک‌ روابط‌ متقابل‌ کاغذ‌ با‌ مرکب‌ و‌ دستگاه‌ها‌ و‌ تجهیزات‌ در‌ جریان‌ چاپ،‌ شناخت‌ علمی‌ از‌ ویژگی‌های‌ کاغذ‌ امری‌ ضروری‌ به‌ شمار‌ می‌رود.‌ در‌ حال‌ حاضر،‌ دانش‌ فنی‌ موجود‌ در‌ صنعت‌ چاپ‌ کشور‌ در‌ مورد‌ کاغذ‌ و‌ ویژگی‌های‌ آن‌ بیشتر‌ به‌ صورت‌ تجربی‌ است‌ تا‌ علمی،‌ لذا‌ در‌ مقاله‌ حاضر‌ هدف‌ بر‌ این‌ است‌ که‌ ویژگی‌های‌ مختلف‌ کاغذ‌ و‌ نقش‌ آن‌ در‌ فرآیند‌ چاپ‌ به‌ صورت‌ مختصر‌ تشریح‌ شود.
تاریخچه :
اگرچه تاریخ مکتوب به ما می گوید که تولید کاغذ برای اولین بار در چین، حدود سال ۱۰۵ میلادی، صورت گرفته است ، ولی در چین مرکزی کاغذهای یافت شده که قدمت آن به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد می رسد.
در آن زمان پوست درخت توت را به همراه تکه های پارچه ، الیاف کتانی، کنف و حتی تورهای ماهی گیری قدیمی در آب نگه می داشتند تا به صورت خمیر درآید و الیاف آن ها جدا شود. سپس الیاف را از آب جدا کرده و با قرار دادن روی صفحه ای آن را خشک می کردند. بدین ترتیب کاغذ تولید می شود و مورد استفاده قرار می گرفت.
در سال ۱۸۴۳ میلادی، شخصی به نام فردریک گوتلوب کلر توانست الیاف چوب های نرم کاج و صنوبر را برای تولید کاغذ استخراج کند. بدین ترتیب کلر را باید مختر کاغذ های امروزی دانست. در حال حاضر می توان از یک درخت کاج حدود ۳۸۰۰۰ ورق کاغذ روزنامه تولید کرد. در بین النهرین از لوحه‌های گلی ، در مصر (۱۸۳۸ ق.م) از پاپـیروس ، در چین از حکاکی بر روی لوحه‌های چوبی و نمد با قلم مو و پارچه ابریشمی ، این منظور را عملی می‌کردند. با توجه به اینکه صنعت نمد مالی در خاور دور ، سنّت و متداول بود، فردی چینی به نام “تسائی لون” (۱۰۵ میلادی) از قطعات کهنه و اضافی ابریشم ، خمیر و بعد ، ورقه‌هایی به صورت نمد درست کرد و از آن به کمک قلم مو برای نقاشی و نوشتن استفاده کرد و بعد به جای ابریشم ، چوب خیزران و درخت توت را بکار گرفت. در حقیقت ، باید او را اولین مخترع کاغذ در دنیا دانست.
سیر تحولی رشد
کارگران چینی که در سال ۷۵۱ به دست ایرانیان اسیر شدند، این فن را با استفاده از کتان و شاهدانه ، به مردم سمرقند آموختند و بعدها توسط مسلمانان در بغداد ، دمشق و حتی مراکش و اسپانیا متداول شد. اولین کارخانه کاغذ سازی ، درسال ۱۱۵۴ در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب ، در سال ۱۱۹۰ در فرانسه تأسیس شده بود.
در ایران ، فعالیت کاغذ سازی ، اولین بار با تأسیس کارخانه مقوا سازی و با استفاده از کاغذهای باطله درسال ۱۳۱۳ شمسی در کرج شروع شد و حدود ۱۵ سال است که با تأسیس دو کارخانه کاغذ سازی پارس در هفت تپه خوزستان و کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) در گیلان ، به صورت یک تکنولوژی مدرن و پیشرفته درآمده است.
چاپ و مواد اولیه مصرفی در فرآیند چاپ:
مواد اولیه مورد مصرف در فرآیندهای مختلف چاپ به نسبت متنوع و گسترده هستند. در مرحله اصلی چاپ در ماشین چاپ، عمده‌ترین مواد اولیه مصرفی شامل کاغذ و مرکب چاپ می‌شوند. شناخت کافی و درک روابط متقابل این دو ماده اولیه طی فرآیند چاپ، منجر به کسب نتایج مطلوب‌تر در رابطه با خواص کیفی مختلف چاپ خواهد شد. توجه به وضعیت فعلی صنعت چاپ در ایران نشان می‌دهد که دانش فنی موجود به طور عمده بر پایه شناخت تجربی از این مواد اولیه بوده و کمتر به دانش فنی علمی وابسته است. این در حالی است که برای پیشرفت این صنعت، نیاز به کسب دانش فنی علمی در زمینه‌های مختلف، از جمله مواد اولیه که بخش عمده‌ای از فرآیند تولید(چاپ) را تشکیل می‌دهند، بسیار ضروری است.
عوامل مورد نیاز برای چاپ کردن
برای شناسائی انواع کاغذ مورداستفاده در صنعت چاپ بهتر است اول با چگونگی چاپ آشنا شویم. همانطور که می دانیم در عمل چاپ از نیروی فشار (۱) برای انتقال اطلاعات از روی فرم (۲) توسط مرکب (۳) به روی سطح مورد نظر مانند کاغذ (۴)استفاده می شود.
بنابراین برای چاپ کردن چهار چیز مورد نیاز است:
۱ -فشار : نیروی انتقال دهنده ی اطلاعات
۲ -فرم : حمل کننده اطلاعات
۳- مرکب: ماده ای که چاپ را به ظهور می رساند.
۴- سطح زیر چاپ( کاغذ) : سطح دریافت کننده اطلاعات
فشار ( P=F/A )
تعریف فشار: نیروی وارده بر واحد سطح را فشار می گویند.در رابطه فوق P فشار ، F نیرو و A سطح می باشد.
بنابراین هر چه قدر سطح مورد نظر برای چاپ بزرگتر باشد نیروی بیش تری برای چاپ مورد نیاز است.
استفاده از نیروی فشار در دستگاه های چاپ می تواند شکل های متفاوتی داشته باشد برای مثال تکنولوژی جوهرافشان که مورد استفاده در چاپگرهای رومیزی می باشد که یکی از روشهای چاپ است.
فرم (Form )
فرم کلمه ای انگلیسی است که به معنی شکل می باشد فرم به معنی شکل و اطلاعات نسبت به مشخصات ظاهری اشیا به کار می رود فرم را صرف نظر از نوع مواد مورد استفاده در آن از قبیل جنس، رنگ و … اشیاء به معنی مشخصات ثابت و از پیش تعیین شده در نظر می گیرند.فرم های اداری مانند فرم ثبت نام که شکل اطلاعات را از پیش تعیین می کند همچنین وقتی فرم یک لباس را توصیف می کنیم نسبت به ابعاد ظاهری آن مانند شکل آستین، تعداد دکمه ، گشادی و یا تنگی آن و غیره اشاره می کنیم ولی جنس لباس و رنگ آن را در شرح فرم نمی آوریم.
فرم در چاپ وسیله ای است که اطلاعات مورد نظر برای چاپ را به دستگاه چاپ انتقال می دهد فرم های چاپی دو دسته اند:
الف) فرم های نرم افزاری
ب) فرم های سخت افزاری
دستگاه چاپ برای تولید هر نسخه از اطلاعات باید یک بار از فرم استفاده کند تا بتواند اطلاعات را روی فرم به روی کاغذ یا مواد دیگر انتقال دهد. بنابراین فرم چاپی شامل تصاویر و متن ها و نقوشی است که قصد چاپ و یا تکثیر آن ها را داریم . دستگاه چاپ بنا به نوع و روش کارش از یکی از دو نوع فرم گفته شده می بایست استفاده کند.
انواع فرم های چاپی:
همان طور که اشاره شد فرم های چاپی دو دسته اند: فرم های نرم افزاری و فرم های سخت افزاری. این تقسیم بندی براین اساس است که دستگاه ها ی چاپ دو نوع اند:
الف- دستگاه های چاپ که از فرم های نرم افزاری استفاده می کنند(دستگاههای چاپ غیر تماسی)
ب- دستگاههای جاپ که از فرم های سخت افزاری استفادده میکنند(دستگاههای چاپ تماسی)
تهیه و تولید انواع فرم های چاپ از اهمیت خاصی برخوردار است که بطور مفصل در مورد آن توضیحاتی داده میشود.
مرکب:
کیفیت ظاهری یک تولید چاپی در مرحله ی اول توسط نوع مرکب استفاده شده مشخص می گردد. هر کار چاپی نسبت به کاغذ مورد استفاده ، روش چاپ موارد استفاده ی محصول چاپی و غیره به مرکب مناسب خود نیاز دارد. مناسب بودن یا نبودن مرکب براساس خواص مختلف فیزیکی و شیمیایی آن تعیین می شود.معمولاً همه ی مرکب ها شامل چهار جزء می باشند.
الف) رنگدانه ب) چسب ج) مواد اضافه کننده د) مواد حامل مرکب (حلال)
بنابراین مرکب، ترکیبی است از چهار جزء اصلی ، و وقتی مرکب روی سطح مناسب مناسب مانند کاغذ قرار می گیرد بخشی از آن به درون الیاف کاغذ وارد می شود. در این عمل مواد چسبنده ی مرکب، باعث چسبندگی رنگدانه ها به یکدیگر شده اند و موجب جذب مرکب برروی کاغذ نیز می گردد.
سطح زیر چاپ :
سطح زیر چاپ، یا سطح چاپی، صفحه ای است که اطلاعات مورد نظر، توسط دستگاه چاپ، به روی آن انتقال داده میشودو به صورت محصول چاپی در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد.به همین دلیل کیفیت و هزینه تولید آن از اهمیت خاصی برخوردار است.امروزه انواع روشهای مختلف برایچاپ روی مواد مختلف ابداع و اختراع شده است.تا هزینه تولید کاهش یابد. موادی مانند کاغذ، پارچه،شیشه،فلز، پلاستیک، چوب و غیره.
کاغذ به عنوان یک رکن مهم‌ در فرآیند چاپ‌
امروزه در دنیا بالغ بر ۳ هزار نوع محصول کاغذی تولید می‌شود که هرکدام بسته به متغیرهای مختلف، نقش و اثرات مختلفی بر کاربرد نهایی آنها دارند. در فرآیند چاپ، کاغذ به عنوان یک رکن مهم مطرح بوده و با توجه به ویژگی‌های خود، نقش عمده و تعیین‌کننده‌ای بر کیفیت چاپ و خواص کیفی محصول چاپ شده در طول عمر مفید خود دارد. لذا شناخت کافی و عملی از آن جهت درک روابط متقابل کاغذ، مرکب و تجهیزات چاپ در مراحل مختلف چاپ ضروری است. همان طور که گفته شد، متاسفانه در حال حاضر در صنعت چاپ کشور دانش فنی موجود در رابطه با کاغذ و ویژگی‌های آن بیشتر به صورت تجربی است و این امر حتی در رشته‌های دانشگاهی مرتبط با صنعت چاپ نیز مورد توجه کافی و لازم قرار نگرفته است. در این مقاله سعی می‌شود در حد مختصر و مفید به موارد مذکور پرداخته شود.
مواد اولیه تهیه کاغذ
مواد اولیه انواع کاغذ ، بطور کلی ، مواد سلولزی است که از منابع مختلف تهیه می‌شوند:
ساقه کتان ، شاهدانه ، پنبه که الیاف بلند (در حدود ۱٫۲ تا ۶ میلی متر) دارند.
ساقه گیاهانی مانند گندم ، جو (کاه) ، نی ، کنف و غیره.
درختانی که برگ سوزنی دارند، مانند کاج (با الیاف بلند ) و یا برگ پهن دارند مانند چنار (با الیاف کوتاه در حدود ۰٫۵ تا ۱٫۲ میلی متر).
انواع کاغذ‌های باطله و یا خرده‌ها و قطعات مقوای کهنه .
الیاف تفاله نیشکر .
مراحل تهیه کاغذ
تبدیل چوب به قطعات ریز با استفاده از ماشین پوست کنی و دستگاه تولید تراشه و عبور تراشه‌ها از الک مخصوص صورت می‌گیرد و قطعاتی به طول حداقل ۴ و عرض ۲ سانتی‌متر (در مورد چوب) بدست می‌آید.
پختن چوب و تولید خمیر
این عمل ، ممکن است از طریق مکانیکی یعنی بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش ، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی ، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی) ، سولفیت هیدروژن کلسیم ، ، درمحیط اسیدی (PH=2-3 ، روش بی‌سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم در دمای بالاتر از . ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد و تحت فشار ، استفاده می‌شود. در این مرحله ، خمیر قهوه‌ای رنگی حاصل می‌شود که از آن در تهیه مقوا ، کارتن و یا کاغذ‌های کاهی استفاده می‌شود.

ستشوی خمیر کاغذ
شستشوی قلیایی با استفاده از محلول ۳ درصد سود در دمای ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد به مدت یک تا دو ساعت صورت می‌گیرد. این عمل برای جدا کردن لیگتین و کاهش رنگ خمیر انجام می‌پذیرد.
اعمال شیمیایی (رنگ زدایی)
در دو مرحله صورت می‌گیرد:
۱- کلر زنی ، که در PH=2 تا دمای ۲۵ تا ۴۵ درجه سانتی‌‌گراد به مدت تقریبی یک ساعت صورت می‌گیرد. در این مرحله ، لیگتین باقیمانده در خمیر ، به صورت محلول در می‌آید که بسته به نوع مواد شیمیایی بکار رفته برای پخت ، بین ۳ تا ۱۵ درصد ممکن است تغییرکند.
۲- رنگ زدایی که توسط هیپوکلریت سدیم (به صورت محلول ۳ درصد) ، دی‌اکسید کلر ، پراکسید هیدروژن ، اوزون و غیره در PH=9-10 صورت می‌گیرد تا اینکه لیگتین فقط اکسید شود و سلولز تحت تأثیر قرار نگیرد.
خشک کردن خمیر کاغذ
دراین مرحله ، خمیر کاغذ را از دستگاه تمیز کننده و توری‌هایی که دارای سوراخهای ۲ تا ۳ میلیمتری‌اند، عبور می‌دهند تا قسمت عمده آب خود را از دست بدهد. بعد آن را از پرسهای قوی عبور می‌دهند تا باقیمانده آب آن نیز خارج شود.
پرس کردن ، برش زدن و بسته بندی
با عبور خمیر خشک شده از میان غلتک‌های مخصوص ، آن‌را به صورت صفحات کاغذ در آورده ، توسط دستگاه برش آن را در اندازه‌های مورد سفارش و نیاز بازار مصرف برش می‌دهند و بسته‌بندی می‌کنند.
به طور کلی کاغذ یک محصول کمپلکس یا چند سازه شیمیایی- مکانیکی است و از این لحاظ گاهی آن را جزو چند سازه‌ها(composites) در نظر می‌گیرند. ویژگی‌های مختلف انواع کاغذ تحت تاثیر مواد اولیه تشکیل دهنده آن قرار دارند.
لذا با توجه به موارد گفته شده کاغذ را باید از ۳ نظر مورد توجه قرار داد:
۱- آناتومی و مورفولوژی:
کاغذ از الیاف لیگنوسلولزی حاصل از درختان و گیاهان لیگنوسلولزی ساخته می‌شود. گیاهان لیگنوسلولزی شامل طیف وسیع و گسترده‌ای از انواع گیاهان می‌باشند که می‌توان آنها را به درختان (سوزنی برگ و پهن برگ) و گیاهان غیر چوبی (شامل انواع زیادی از گیاهان علفی و غیر علفی) تقسیم نمود. الیاف لیگنوسلولزی در واقع بخش عمده سلول‌های گیاهی تشکیل‌دهنده گیاهان و درختان مختلف بوده و با توجه به طیف گسترده گیاهان و درختان مختلف، شباهت‌ها و تفاوت‌های مورفولوژیک زیادی از نظر طول الیاف و سایر صفات آناتومیک آنها با هم دارند. بدیهی است که این صفات و پارامترها بر خواص فیزیکی- مکانیکی و حتی شیمیایی کاغذهای حاصل تاثیرات تعیین‌کننده‌ای دارند.
۲- شیمیایی:
الیاف لیگنوسلولزی، ترکیبات کمپلکس پلیمرهای آلی طبیعی می‌باشند که در اثر فرآیندهای پیچیده بیوشیمیایی به هم متصل شده و دیواره سلولی الیاف را تشکیل می‌دهند. مهمترین این پلیمرهای طبیعی عبارتند از: سلولز، همی سلولزها، لیگنین و ترکیبات استخراجی. هر کدام از این پلیمرها، ویژگی‌های شیمیایی خاص خود را دارند که در تعیین ویژگی‌های شیمیایی الیاف و کاغذ نقش تعیین‌کننده دارند. بسته به نوع کاغذ و فرآیند ساخت آن ممکن است بعضی از این پلیمرها در کاغذ نهایی وجود داشته یا نداشته باشند.
این مساله‌ای است که بر رفتار متقابل کاغذ با سایر پلیمرهای آلی مورد استفاده در صنعت چاپ به ویژه مرکب‌های چاپ و رنگ‌ها تاثیر مهم و مساله تعیین کننده دارد. زیرا بدیهی است که هر ماده شیمیایی مورد استفاده در فرآیند چاپ باید با این پلیمرهای آلی طبیعی سازگاری و واکنش پذیری مناسب داشته باشد تا بتواند نقش مورد انتظار خود را ایفا نماید. از طرف دیگر باید توجه داشت که تعداد زیادی از مواد افزودنی(additives) وجود دارند که برای ایجاد، حفظ یا بهبود و تقویت ویژگی یا ویژگی‌های مختلفی طی فرآیند ساخت کاغذ در کارخانه کاغذسازی به آن افزوده می‌شوند. عمده‌ترین این مواد شامل مواد آهارزنی(sizing)، پرکننده‌ها(fillers) و مواد افزودنی مخصوص (special additives) می‌باشند. بدیهی است این مواد نیز نقش تعیین کننده خود در فرآیند استفاده و کاربرد انواع کاغذ را ایفا خواهند کرد. لذا در مجموع در فرآیند چاپ باید بین همگی این مواد و سایر مواد شیمیایی مصرفی از قبیل مرکب‌های چاپ، غیره سازگاری و واکنش‌پذیری متقابل وجود داشته باشد تا کیفیت چاپ مناسب به دست آید.
علاوه بر موارد فوق، فرآیند ساخت خمیر کاغذ( pulp) نیز فاکتور مهمی در تعیین صفات کاغذ به شمار می‌رود. روش‌های ساخت خمیر کاغذ شامل انواع شیمیایی، مکانیکی و شیمی – مکانیکی و نیمه شیمیایی می‌باشند که هر کدام از این روش‌ها خود شامل انواع مختلفی از روش‌های زیر گروه می‌شوند. خمیر کاغذ و به طور معمول کاغذ حاصل از هر یک از این فرآیندها، صفات و کاربردهای خاص خود را دارند که در هنگام استفاده از آنها در فرآیند چاپ بایستی مورد توجه قرار گیرند.
از طرف دیگر سیستم کاغذسازی (اسیدی و قلیایی) نیز فاکتور مهم دیگری به شمار می‌رود که بر خواص کاغذ و به ویژه دوام و ماندگاری آن تاثیر عمده‌ای دارد.
۳- مکانیکی :
کاغذ ساخت ماشین یک چندسازه و فرآورده مکانیکی دارای ساختار سه بعدی با تقارن الاستیسیته ارتوتروپیک است.دارا بودن چنین ساختاری مستقیما بر ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی کاغذ در هنگام مصرف، به ویژه در فرآیند چاپ، تاثیر تعیین‌کننده‌ای دارد. آنچه که تحت عنوان مشکلات ناشی از کاغذ در فرآیند چاپ از قبیل کنده شدن الیاف، چین خوردگی و غیره مطرح می‌شود، به طور عمده ناشی از ویژگی‌های مکانیکی آن است. باید توجه کرد که در هنگام ساخت کاغذ در ماشین کاغذسازی، بخش عمده الیاف سلولزی به موازات جهت حرکت توری ماشین قرار می‌گیرند. این جهت به نام جهت ساخت یا جهت ماشین(MD) و جهت عمود بر آن، جهت عمود بر ساخت یا عمود بر ماشین(CD) نامیده می‌شود. ویژگی‌های مکانیکی کاغذ در این دو جهت و همین‌طور در جهت ضخامت کاغذ(جهت(Z با هم متفاوت است. فشارهای مختلف وارده بر کاغذ (به صورت رول یا ورق) از جانب نوردهای مختلف ماشین چاپ یا هنگام حرکت کاغذ در فضای مابین نوردها، ایجاب می‌نماید که کاغذ دارای ویژگی‌های مکانیکی مناسبی باشد تا دچار مشکلات مختلف نشود.
ویژگی‌های مختلف انواع کاغذ و مقوا:
به طور کلی ویژگی‌های مختلف را می‌توان به ۴ دسته کلی تقسیم کرد:
۱- ویژگی‌های فیزیکی شامل ضخامت، دانسیته، بالک و وزن پایه.
۲- ویژگی‌های مکانیکی شامل مقاومت کششی، مقاومت به پاره شدن، مقاومت به ترکیدن، مقاومت به تا خوردن و غیره.
۳- ویژگی‌های شیمیایی شاملPH کاغذ(سیستم ساخت کاغذ)، واکنش پذیری کاغذ و مواد افزودنی موجود در آن با سایر مواد شیمیایی صنعت چاپ از قبیل مرکب چاپ، رنگ‌ها و غیره .
۴- ویژگی‌های نوری شامل روشن و مات بودن، سفیدی، زردی، درخشش و غیره‌ بدیهی است که با توجه به نوع کاغذ و روش ساخت آن، ویژگی‌های فوق و روابط متقابل بین آنها در انواع مختلف کاغذ بسیار متغیر بوده و به طور طبیعی بر ویژگی‌های کاربردی آنها، اثرات تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت.
انواع کاغذ:
امروزه بیش از ۳۰۰۰ نوع کاغذ مختلف، برای مصارف گوناگون، در بازار وجود دارد. ولی در صنعت کاغذسازی انواع کاغذ را به چهار گروه تقسیم می کنند:
الف) کاغذ و مقوای گرافیکی
ب) انواع مقوای بسته بندی
ج) کاغذهای بهداشتی
د) کاغذهای صنعتی برای مصارف الکترونیکی
مصرف کننده کاغذ نیز معمولاً انواع کاغذ را نسبت به مورد استفاده آن به انواع مختلف تقسیم ونام گذاری می کند : کاغذ تحریر، کاغذ روزنامه ، کاغذ بایپل ، مقوای جلد، کاغذ کتاب و کاغذ پاکت، بعضی از انواع کاغذهای معمولی می باشند. بطور کلی انواع کاغذهای مورد استفاده در صنعت چاپ به شرح زیر می باشند:
انواع کاغذ و مقوای مصرفی در چاپ:
کاغذ روزنامه ( Paper News Print):کاغذی ارزان قیمت که به شکل رول و ورق یافت می شود . قدرت جذب بالا داشته و معمولا برای چاپ روزنامه با ماشین افست و لترپرس استفاده می شود.
گرماژ معمول : ۵۰ گرم
کاغذ تحریر ( Writing Paper): کاغذهایی که معمولا برای چاپ به روش افست و برای تهیه سربرگ از آنها استفاده می شود و برای نوشتن با خودکار مناسب است.
گرماژ معمول : از ۷۰ تا ۱۰۰ گرم
کاغذ گلاسه مات و براق ( Coated Paper & Board – Matt & Glossy): کاغذهای با پوشش براق یا مات که در چاپ های رنگی کیفیت خوبی می دهند. پوشش صاف و یکنواخت ای نوع کاغذ باعث شده تا گاهی به آن Surface Paper نیز اطلاق شود.
گرماژ معمول: از ۹۰ تا ۳۰۰ گرمی
کاغذ خود کپی ( Carbonless Paper): کاغذی با پوشش شیمیایی که شبیه به کاربن عمل می کند و یک کپی از نوشته های دست نویس را روی صفحه بعدی انتقال می دهد. این نوع کاغذ به نام NCR نیز معروف است. گرماژ معمول: از ۴۰ تا ۲۴۰ گرمی
کاغذ انجیلی Bible Paper:کاغذی بسیار نازک که معمولا برای چاپ کتاب های قطور و ارزشمند استفاده می شود. این نوع کاغد به دلیل استفاده در چاپ انجیل به کاغذ انجیلی و همچنین کاغذ هندی India Paper نیز معروف است.

مقوای کارتی ( Index Board )
مقوایی در رنگهای متنوع . از این نوع مقوا برای جدا سازی بخش های مطالب در زونکن و از نوع مرغوب آن نیز گاهی برای چاپ کارت ویزیت استفاده می شود.
مقوای پشت طوسی ( Gray Back Board)
نوعی مقوا با گرم های متنوع که یک طرف آن سفید است. از این نوع مقوا در چاپ جعبه و بسته بندی های مختلف استفاده می گردد.
گرماژ معمول: از ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرمی
مقوای پشت کرم یا زرد
این نوع مقوا که کیفیتی بالا تر از مقوای پشت طوسی دارد معمولا در ساخت جعبه های دارویی و بهداشتی بکار می رود. گرماژ معمول: از ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرمی
کاغذ و مقوای فانتزی
آنچه در بازار ایران به نام مقوای فانتزی نامیده می شود طیف وسیعی دارد که شامل مقواهایی با بافت های مختلف و تنوع رنگی بسیار است. گرماژ معمول: از ۱۲۰ تا ۲۵۰ گرمی
کاغذ پلاستیکی
نوعی کاغذ از ترکیبات پلاستیک که چاپ افست به خوبی روی آن انجام می شود. بسیلر مقاوم بوده به طوری که با دست پاره نمی شود. از نوع چسبدار در لیبل محصولات استفاده می کنند.
گرماژ معمول: از ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرمی
کاغذ پشت چسبدار
این نوع کاغذ که در نوع مات و براق وجود دارد در ابعاد ۷۰*۵۰ در بازار یافت می شود و چاپ افست به خوبی روی آن صورت می گیرد.
اختصارات روی جعبه ها :
MG Machine Glazed کاغذ یک روی براق
MC Machine Coated کاغذ اندود شده
MF Machine Finish کاغذ پرداخت شده
ES Engine Sized کاغذ آهار خورده
SC Super Calendered کاغذ بسیار صاف
کاغذ کرافت یا کاهی ( Kraft Paper)
این نوع کاغذ که از خمیر چوب سولفاته تهیه شده به رنگ قهوه ای کم رنگ است و نسبتا مقاوم. از کاغذ کرافت برای بسته بندی و گاهی در کارهای فانتزی متفاوت چون پوستر و . . . استفاده می شود.
کاغذ غیر قابل نسخه برداری
این نوع کاغذ تمام نور دستگاه های کپی را جذب کرده و نوری منعکس نمی کند. معمولا این کاغذ ها به رنگ قرمز هستند

ویژگی‌های مختلف انواع کاغذ و مقوا:

به طور کلی ویژگی‌های مختلف را می‌توان به ۴ دسته کلی تقسیم کرد:

۱- ویژگی‌های فیزیکی شامل ضخامت، دانسیته، بالک و وزن پایه.

۲- ویژگی‌های مکانیکی شامل مقاومت کششی، مقاومت به پاره شدن، مقاومت به ترکیدن، مقاومت به تا خوردن و غیره.

۳- ویژگی‌های شیمیایی شاملPH کاغذ(سیستم ساخت کاغذ)، واکنش پذیری کاغذ و مواد افزودنی موجود در آن با سایر مواد شیمیایی صنعت چاپ از قبیل مرکب چاپ، رنگ‌ها و غیره .

۴- ویژگی‌های نوری شامل روشن و مات بودن، سفیدی، زردی، درخشش و غیره‌ بدیهی است که با توجه به نوع کاغذ و روش ساخت آن، ویژگی‌های فوق و روابط متقابل بین آنها در انواع مختلف کاغذ بسیار متغیر بوده و به طور طبیعی بر ویژگی‌های کاربردی آنها، اثرات تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت

کاغذ تحریر:
آن‌چه در ایران به نام کاغذ تحریر شناخته می‌‌شود در طبقه‌بندی بین‌المللی کاغذها کاغذ تحریر و چاپ (writing and printing paper) نامیده شده و انواع مختلف دارد. این کاغذ به دو صورت پوشش‌دار یا اندوده شده (Coated) و بدون پوشش یا اندود نشده (uncoated) عرضه می‌‌شود. آنچه در ایران کاغذ تحریر نامیده می‌شود معمولاً بدون پوشش است و به گونه‌ای است که می‌‌توان با جوهر روی هر دو طرف آن نوشت بدون این‌که مرکب به سمت دیگر کاغذ نفوذ کرده و یا نشت کند.

کاغذ تحریر معمولاً در ابعاد ۴A عرضه می‌‌شود و برای چاپ نیز مناسب است. این کاغذ براساس نیاز و نوع کاربرد آن یا استفاده از خمیر شیمیایی (woodfree) و یا به‌صورت مکانیکال تولید می‌‌شود. اضافه کردن پرکن‌ها (Fillers) به خمیر این نوع کاغذ باعث کاهش پشت‌نمایی و کدر شدن آن می‌‌شود. نوعی از کاغذ چاپ و تحریر نیز وجود دارد که در ساخت آن از چوب استفاده نشده‌ (tree ftree) است. این نوع کاغذ را کاغذ چاپ و تحریر دوستدار محیط‌زیست یا Environmental Printing and Writing Paper می‌‌گویند.

انواع مختلف کاغذهای چاپ و تحریر

کاغذ چاپ و تحریر همانگونه که در ابتدا گفتیم به دو دسته اصلی پوشش‌دار و بدون پوشش یا Coated و Uncoated تقسیم می‌‌شود.

کاغذهای پوشش‌دار دارای یک لایه نرم از مواد معدنی و معمولاً از مواد چینی (clay) هستند که روی کاغذهای ساخته شده از خمیر مکانیکی یا خمیر شیمیایی پوشانده می‌‌شود. کاغذهای بدون پوشش به جای لایه چینی دارای سطحی الیاف‌دار هستند. در مجموع ۷۰ تا ۹۰ درصد از مواد تشکیل‌دهنده این نوع کاغذ از الیاف ساخته شده است.

انواع کاغذهای پوشش‌دار:

کاغذ پوشش‌دار ممتاز primium coated

این کاغذ بهترین نوع کاغذ پوشش‌دار است و از انواع دیگر آن سنگین‌تر است. میزان شفافیت و درخشندگی آن بالا است و از آن برای چاپ کارهای با کیفیت از جمله بازتولید آثار هنری و بروشورهای لوکس استفاده می‌‌شود.

کاغذهای پوشش‌دار شماره‌های ۱، ۲، ۳، ۴و ۵

این کاغذها براساس همین درجه‌بندی به ترتیب ارزانتر شده و از کیفیت آن‌ها کاسته می‌‌شود. به این معنی که مثلاً کاغذ پوشش‌دار شماره ۵ از ۴ کیفیت پایین‌تری دارد و میزان درخشندگی و شفافیت آن نیز کم‌تر است. بر همین اساس کاربردهای آن‌ها نیز تغییر کرده و کاغذهای پوشش‌دار شماره ۴ و ۵ برای نشریات تیراژ بالا و چاپ کاتالوگ در حجم بالا استفاده می‌‌شود و شماره‌های ۱ تا ۳ برای نشریات و ژورنال‌های مد و همچنین تبلیغات مناسب است.

مقوای پوشش‌دار (Coated Board)

نوعی کاغذ با وزن بالا که برای جلد کتاب راهنمای تلفن و یا اقلام تبلیغاتی نقاط فروش (فروشگاه‌ها، مغازه‌ها و…) استفاده می‌‌شود. این نوع کاغذ باید آنقدر استحکام داشته باشد تا بتواند به تنهایی و با کمترین وسایل کمکی درون ویترین بایستد.

کاغذ (Coated CIS ( CIS

کاغذی که یک طرف آن دارای پوشش باشد. این کاغذ معمولاً برای چاپ لیبل استفاده می‌‌شود.

کاغذ پوشش‌دار لیزری
Coated laser paper

این کاغذ با کیفیت و به‌صورت گلاسه ساخته شده و برای چاپ عکس توسط چاپگرهای رومیزی به‌کار می‌‌رود.

کاغذ پستی (Coated Reply Card)

گراماژ این کاغذ در حدی است که می‌‌توان آن را به تنهایی برای مصارف پستی از جمله کارت پستال تبلیغات پستی و کارت‌های پستی جواب قبول مورد استفاده قرار داد.

کاغذ (Coated SCA) SCA

کاغذ SCA یا Super Calendered Type A به کاغذهای فوق صیقلی اطلاق می‌‌شود. در طول فرآیند تولید، این کاغذ از میان مجموعه سیلندرهای به هم چسبیده ماشین کاغذسازی عبور کرده و سطح آن‌ها کاملاً صاف و یا به اصطلاح صیقلی می‌شود. از این کاغذها برای لایی روزنامه‌ها، چاپ تبلیغات و آگهی و همچنین مجله و کاتالوگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع کاغذهای بدون پوشش‌
(Uncoated)

کاغذ افست
Offset paper

مهم‌ترین ویژگی این نوع کاغذ سازگاری آن با ماشین چاپ و مقاومت در مقابل رطوبت است. این کاغذ را اسب بارکش چاپخانه‌ها می‌‌نامند. معمولاً رنگ این کاغذ سفید است ولی انواع رنگی آن نیز وجود دارد. سطح این کاغذ معمولاً نرم و در مواردی نیز دارای طرح است و یا به‌صورت خط‌دار پرداخت می‌ شود.

مصارف این نوع کاغذ فراوان است و از کتاب و مجله، مصارف پستی گرفته تا موارد دیگر را در بر می‌‌گیرد. تبدیل‌کاران این کاغذ را به‌صورت فرم‌های به هم پیوسته نیز در می‌‌آورند.

کاغذ کدر Opaque Paper

نوعی کاغذ افست با میزان پشت پوشانی بالاتر. این نوع کاغذها از کاغذهای افست معمولی گران‌تر است و برای چاپ کتاب و مجله به‌کار می‌‌روند.

کاغذ افست برای کتاب
Offset book paper

جلد کتاب‌ها معمولاً براساس کتاب طراحی می‌‌شوند. کاغذ باید از چنان حجمی برخوردار باشد که به خوبی در عطف بنشیند. بنابر این برای کتاب‌هایی که صفحات آنها زیاد نباشد، استفاده از کاغذهای حجیم‌تر مناسب است. کاغذهای کتاب افست را براساس تعداد صفحه در هر اینچ یا pages per inch (ppi) می‌‌سازند تا طراحان جلد کتاب دقیقاً بتوانند ضخامت کتاب را براساس تعداد صفحات کتاب مشخص کرده یا ناشر به تعداد مورد نیاز کاغذ سفارش دهد. شیرازه و عطف کتاب برای بازاریابی کتاب بسیار اهمیت دارد. عطف ضخیم‌تر بیشتر می‌‌تواند نگاه خریداران را جذب کند. زیرا هنگامی که کتاب در قفسه کتاب‌فروشی قرار می‌‌گیرد تنها عطف آن است که دیده می‌‌شود و می‌‌تواند خریدار را به سوی خود بکشد. بسیاری از کاغذهای افست به‌صورت مصرفی (commodity) و یا کدر (opaque) ساخته می‌‌شوند. ولی می‌‌توان آن‌ها را به‌صورت ppi نیز تولید کرد و آن‌ها را کاغذ کتاب افست نامید. میزان انعکاس نور از این کاغذها بسیار کم است زیرا بازتاب نور در هنگام خواندن چشمان را می‌‌آزارد. نوعی از این کاغذها به نام‌ hi-bulk نیز تولید می‌‌شود که هم سبک است و هم صخیم زیرا در میان الیاف آن هوا با فشار وارد شده است.

کاغذ کپی
copy paper

همانگونه که از اسمش پیداست از این کاغذ در دستگاه‌های کپی استفاده می‌‌شود. توازن رطوبت در این کاغذها کاملاً رعایت شده تا درون ماشین مشکل ایجاد نکند. اخیراً شرکت‌هایی که این‌گونه کاغذها را تولید می‌‌کنند آن‌ها را به سه دسته کاغذ کپی، کاغذ لیزری و کاغذ جوهرافشان تقسیم کرده‌اند. با این‌که در مجموعه این کاغذها بسیار شبیه به هم هستند تفاوت‌های اندکی از نظر سطح پرداخت و جذب مرکب دارند.

کاغذ متن و جلد (text and cover paper)

این کاغذ ویژه طراحان است و هم به‌صورت سفید و هم رنگی و با پرداخت‌های گوناگون به‌صورت فانتزی و طرح‌دار ارایه می‌‌شود. بیشتر این کاغذها بازیافتی هستند.

کاغذ تحریر / نوشتار
writing / script paper

از این کاغذها معمولاً برای سربرگ استفاده می‌‌شود. آن‌ها کاملاً با چاپگرهای لیزری و دستگاه‌های فتوکپی سازگار هستند و اغلب در قطع ۴ A ارایه می‌‌شوند. سطح آن‌ها دارای پرداختی نرم و صاف است.

کاغذ بریستول
Bristol paper

این کاغذ سنگین است و از کاغذهای متن و جلد ارزانتر است و کیفیت پایین‌تری دارد. از این کاغذ برای جلد گزارش شرکت‌ها، نشانه‌ها و اقلام تبلیغاتی فروشگاهی استفاده می‌شود که در تولید آن‌ها به کاغذ ضخیم و انعطاف‌ناپذیر نیاز است.

کاغذ پاکت (Envelope paper)

تبدیل‌کاران این کاغذ را به پاکت تبدیل می‌‌کنند.

کاغذ اداری (Forms Bond)

این کاغذ به‌صورت رول ساخته شده و در اختیار شرکت قرار می‌‌گیرد تا آن را به کاغذهای فرم پیوسته تبدیل کنند. از این کاغذها برای مصارف اداری از جمله صورت حساب، قبض و غیره استفاده می‌‌شود.

کاغذ پوشه (Inde paper)

از این کاغذ برای ساخت پوشه‌های اداری و کارت‌های اندیکس استفاده می‌‌شود.

کاغذ (MICR Paper) MICR

این کاغذها از نوع کاغذهای امنیتی است و مندرجات روی آن‌ها را با استفاده از مواد شیمیایی یا روش‌های دیگر نمی‌‌توان پاک کرد. از این کاغذ در بانک‌ها و برای تولید دسته چک استفاده می‌‌شود.

کاغذ پستی (Reply Card Paper)

این نوع کاغذ به‌صورت بدون پوشش‌ نیز عرضه می‌شود و همان ویژگی‌هایی را که در بخش انواع کاغذهای پوشش‌دار مطرح شد ، دارا می‌‌باشد.

کاغذ مقوا و اتیکت (Tag and Board)

این کاغذ سنگین است و از آن معمولاً برای اتیکت لباس در فروشگاه‌ها استفاده می‌‌شود.

کاغذ پشت‌نما Translucent Paper

کاغذی که پشت آن دیده می‌‌شود (شبیه کاغذ کالک و پوستی). از این کاغذ در گزارش‌های سالانه و یا کارت‌های دعوت بسیار نفیس استفاده می‌‌شود.

طبقه بندی کاغذ

کاغذ را می‌توان به روش‌ها و شیوه‌های مختلف طبقه بندی کرد. انواع کاغذ‌های موجود در بازار هم اکنون از ۱۰۰۰ نوع بیشتر است. برخی از روش‌های عمده طبقه بندی کاغذ به شرح زیر است:

– بر اساس وزن کاغذ

تیشو: (Tissue کمتر از ۴۰ گرمی است‌
کاغذ: بین ۴۰ تا ۱۲۰ گرمی است‌
کاغذ مقوایی: بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ گرمی است‌
مقوا: بیش از ۲۰۰ گرمی است‌

– بر اساس کاربرد

مصارف صنعتی : بسته بندی، دورپیچ، فیلتر، الکتریکی و …
مصارف فرهنگی: تحریر، چاپ، روزنامه، اسکناس و …
مصارف غذایی : برای پیچیدن غذا، شکلا‌ت، آبنبات و …

– بر اساس پرداخت سطح کاغذ

دارای پوشش : از مواد چینی یا مواد معدنی‌
بدون پوشش: پوشش ندارد
دارای روکش: آلومینیوم، پلی و غیره‌

– بر اساس رنگ‌

قهوه‌ای : رنگ زدایی نشده است‌
سفید : رنگ زدایی شده است‌
رنگی : ابتدا رنگ زدایی شده و مجددا رنگ شده است‌

– بر اساس مواد خام‌

چوب : دارای الیاف‌های چوبی‌
ضایعات کشاورزی : الیافی که از نیشکر، صمغ یا گیاهان دیگر گرفته‌می‌شود
بازیافتی : الیاف بازیافتی یا ثانویه‌

– بر اساس پرداخت‌

لطیف‌
صیقلی یا فوق صیقلی‌
پرداخت با ماشین / گلا‌سه شده توسط ماشین‌